Monday, December 13, 2010

सई

घड्याळाच्या काट्याची टिकटिक. कधीपासून चाललेली. सेकंद गेली, मिनिटं गेली, तास गेले. त्याची टिकटिक असंबद्ध चाललेली. घटका भरण्याची वाट बघत आम्ही दोघी. एक ती आणि एक मी. एकमेकींना आधार देत, एकमेकींवर चिडत, रडत, भेकत, विनवण्या करत, सरकणाऱ्या एकेक सेकंदाशी प्राणपणाने लढत, गेलेल्या एकेक सेकंदाचा हिशेब मांडत बसलेल्या.

तिचं आणि माझं नातंच असं होतं. नातं होतं हे खरंच. त्याला नाव होतं हेही खरंच. पण तरीही ते कधी उलगडलं नव्हतं. कदाचित मला ते उलगडल्याचा आभास निर्माण झाला होता. तलवारीसारखं हे नातं. एका बाजूला मूठ, दुसऱ्या बाजूला धारधार पातं. आयुष्यभर ह्या नात्याची मूठ पकडून मी बसलेले. पातं धरायला लागलं की मुठीत असताना वाटलेली संरक्षक तलवार संहारक वाटायला लागते. तसंच आमचं नातंही. मला कळलेलं पण न कळलेलंही.

आम्ही दोघी अगदी जीवश्च, कंठश्च मैत्रिणी. कशी झाली मैत्री? कुठे झाली? केव्हा झाली? ह्या प्रश्नांची उत्तरं शोधावीत असंही मला कधी वाटलं नाही. तिला वाटलं असेल, नसेल, कल्पना नाही. पण मैत्रिणींनी एकमेकींना द्यायचे सगळे ताप, मनस्ताप आम्ही एकमेकींना दिलेले. कधी तिचा रागही आलेला. तिलाही माझा नक्कीच आला असेल. माझा आनंद तिचा होता, माझी दुःख तिची होती, माझं घर, माझी माणसं सगळी सगळी तिचीही होती. तिचं घर, तिची माणसं सगळी सगळी माझी होती. तिचा विचार माझा होता. माझी असणं तिचं होतं आणि तिचं असणं माझं होतं.

तिला आवडेल ते न आवडूनही मी खायचं आणि मला आवडेल ते न आवडूनही तिनं खायचं. मला गाणं आवडतं, म्हणून ते तिलाही आवडावं हा माझा हट्ट. मग तासंतास चांगलं चुंगलं गाणं तिला ऐकावंच लागायचं. तिला आवडायचं की नाही कोण जाणे. पण ऐकायची बिचारी.

कुणी सांगे, ती फार स्वप्नाळू आहे. असेलही. तिचं जग आपल्या जगापेक्षा खूप वेगळं होतं. तिथं ती तिच्या मर्जीची मालकीण होती. वाटेल तसं जागावं, वाटेल तेव्हा झोपावं, वाटेल ती स्वप्न बघावीत. तिच्यामुळे कदाचित मीही स्वप्नाळू झाले. माझी स्वप्न तिची झाली, तिची स्वप्न माझी झाली.

सेकंद गेली, मिनिटं गेली, तास गेले, दिवस गेले, महिने गेले. तिची आणि माझी मैत्री अधिकच घट्ट होत गेली. पण तरीही घटका भरण्याची वाट बघत आम्ही दोघी. एक ती आणि एक मी. एकमेकींना आधार देत, एकमेकींवर चिडत, रडत, भेकत, विनवण्या करत, सरकणाऱ्या एकेक सेकंदाशी प्राणपणाने लढत. मध्यरात्रीच्या चंद्रानं आम्हाला बेभान केलं की उधाणाच्या भरतीच्या लाटा किनाऱ्यावर फुटाव्यात तशा वेदनेच्या लाटा शरीरावर झेलताना आम्हा दोघींचा आणि काळाचा संपर्क तुटला कोण जाणे. किती वेळ तसाच गेला कळलंच नाही. चक्रातून चक्रात, चक्रातून चक्रात, चक्रातून चक्रात आम्ही फिरत राहिलो. वेड लागायची पाळी आलेली, पण तरीही तेव्हा पुसटसा अभिमन्यू आठवला. चक्रव्यूहातून बाहेर न पडणारा. एक क्षण डोळ्यात पाणी आलं. पण दुसऱ्याच क्षणी मनानं आणि शरीरानंही, तिच्या आणि माझ्याही, अभिमन्यू व्हायचं नाकारलं. चक्रव्यूह फुटलं.

सुटका झाली तशी ती बेंबीच्या देठापासून ओरडायला लागली. माझ्याही नकळत माझ्या डोळ्यात पाणी तरळलं. कुणीतरी तिचा इवलासा देह माझ्या छातीवर आणून ठेवला.

घड्याळाची टिकटिक पुन्हा जाणवली. आता कसलाही हिशेब मांडायचा नव्हता.

Tuesday, September 14, 2010

कालच्या आईची आजची आई

ह्यावेळी गणपतीची वेगळीच मज्जा झाली. बाबा तिथे आणि आई इथे माझ्यासोबत. बाबानी उकडीच्या मोदकापासून सगळं काही स्वतः बनवलं. त्याची प्रॅक्टिस म्हणून बरेच वेळा उकडीचे मोदक बनवले. बऱ्याच वेळा फसले पण करून करून जमले एकदाचे. बाबाला म्हटलं फोटो काढून ठेव आणि किचनमध्ये लाव. लोकं कसे आपण मारलेल्या प्राण्यांच्या तोंडाची ट्रॉफी करून दिवाणखान्यात लावतात तसं.

मोदक करणे म्हणजे काय प्रकरण आहे हे मी गेली दोन वर्ष अनुभवतेय. कधी खोबरं जास्त तर कधी गूळ कमी. त्यात इथे मोदकांचं स्पेशल पीठ मिळत नाही त्यामुळे कव्हरपण हवं तसं होत नाही, अशी अनेक कारणं मी मोदक चांगले न होण्यासाठी देत आलेली आहे. पण ह्या वर्षी त्याच फ्रोजन कोकोनट आणि तांदळाच्या पिठाचे आईने मोदक केले. आईच्या हातची चव वेगळीच. काहीही साहित्य असूदे, मोदक चांगलेच होणार.

मला खूप वाईट वाटत होतं आईला इथे बोलावून घेताना. गणपती आणि बाबा घरी एकटा, हे काही बरोबर नव्हतं पण गणपतीपर्यंत आईचं इथे येणं पुढं ढकलणंही शक्य नव्हतं. पण गुरवारी रात्री श्रीमंत विनोबा घरी हजर. रविवारी सुटी टाकली त्याने. शुक्रवार शनिवार तशीही सुटी असतेच त्याला. बाबाला एकदम सरप्राइज दिलं त्यानं. तो बिलकुल मॅच्युअर्ड नाही असं माझं आपलं पक्कं मत. पण कधीतरी अशा गरजेच्या वेळी एकदम शहाण्या बाळासारखा कुठूनतरी उपटतो, म्हणून त्याचं कौतुकही वाटतं. त्याच्या उभ्या आयुष्यात, मी त्याच्या केलेल्या, एका हातावर मोजता येण्याइतक्या, कौतुकांपैकी हे एक.

दुपारी मी आणि आई इथल्या वुलवर्थमध्ये जाणार होतो. वुलवर्थ म्हणजे इथलं आमचं लाडकं वाण्याचं दुकान उर्फ सुपरमार्केट. पण दुपारी मला थोडं बरं वाटत नव्हतं. आई म्हणाली की बरं नसेल वाटत तर अजिबात यायचं नाही. मी जाते म्हणून. आधी मी नाहीच म्हणत होते मी. कारण तशी एकटी ती इथे फिरली नाहीये. इंग्रजीचा तिचा बिलकुल प्रॉब्लेम नाहीये पण हे लोकं काय बोलतात ते भारतातल्या अट्टल इंग्रजाच्याही डोक्यावरून जाऊ शकतं. वर तिला एकटीला तिथे जाणं जमेल का, बरोबर वस्तू कुठून उचलायच्या हे समजेल का? मग बरोबर बाहेर येऊन पिशव्या हातावर वागवत एवढं चालत ती येईल का? ह्या प्रश्नांनी हैराण झाले. तरी तिनं हट्टच मांडला. मग तिला सगळ्या इन्स्ट्रक्शन्स दिल्या. पुन्हा पुन्हा दिल्या. शेवटी एकदाची ती एकटी गेली आणि ती येईपर्यंत माझ्या जीवाला घोर.

ती गेली आणि मला माझीच मी आठवले. कॉलेजची परीक्षा असेल किंवा सीएची असेल, पण घरातून बाहेर पडेपर्यंत आईच्या सूचना चालू असायच्या. पेनं घेतलीस ना? पट्टी घेतलीस ना? शांतपणे पेपर लिही. स्कूटर हळू चालव. सिग्नल्सकडे लक्ष दे. पहिले सगळा पेपर वाच, मग उत्तरं लिही. मग मी आईला म्हणायचे, आई मला कळतंय, उगाच टेन्शन देऊ नकोस. मग बिचारी गप्प बसायची आणि मग मी घरी येईपर्यंत तिची उलाघाल चालू असायची. पेपर चांगला गेला असं मी तिला सांगेपर्यंत तिचं कशात लक्ष लागायचं नाही.

गंमतच वाटली. काळ बदलला, स्थळ बदललं की माणसांचे रोल्सही बदलतात. ती मला जसं सगळं पुन्हा पुन्हा सांगायची तसंच मी तिला सांगत राहिले. मी येईपर्यंत तिला जशी काळजी वाटायची तशीच ती येईपर्यंत मला वाटत राहिली. काल मुंबईत मी मुलीच्या रोलमध्ये होते आज इथे मी तिची आई असल्यासारखी वागले.

Tuesday, July 13, 2010

पारिजात

अंगणी पारिजात फुलला

बहर तयाचा, काय माझीया, प्रीतीला आला

अंगणी पारिजात फुलला

Thursday, May 13, 2010

मोहर

बोडक्या डोंगराच्या भरल्या कपाळावर
उभा होता एक खट्याळ आंबा

पानाची हिरवाई होती, मातीची माया होती
समोर आमराई होती, ढगांची छाया होती

आंबा आपला मस्तीत होता एकटाच गाणं म्हणत
उंचीच्या धुंदीतलं आंधळं जिणं जगत

लहानगा आंबा झाला आता मोठा
डोळे उघडले तसा पैसा झाला खोटा

आमराई कधी बहरली त्याला कळलीच नाही
चैत्र सरून गेला तरी मोहर उमललाच नाही