Wednesday, August 10, 2011

देवयानी (20)

विन्फोमधली सुरवात अशी डळमळीतच झाली. एवढी मोठी कंपनी. एवढे महान तिचे अध्यक्ष आणि बसवराजसारखी माणसं तिथे बसवून ठेवलेली. समोरच्याला सतत टाकून बोलायची, छोटं ठरवायची सुपारी ह्या माणसाला दिलेली होती, असा तो वागायचा. सगळ्यात तिटकारा मला त्याचा येत असे जेव्हा तो मी काम करत असताना माझ्या पाठी येऊन उभा राही आणि स्क्रीनकडे पाहत राही. अतिशय गोंधळून जायचे मी तो असला की. माझी काही चूक तर होत नाही ना अशी भीती आणि चूक झालीच तर लगेच तिच्यावर बोट ठेवायला हा तयार. त्यातल्या त्यात बहुदा मुलगी असल्याने माझ्या वाट्याला त्याचं हे मागे येऊन उभं राहणं जास्तच येत होतं हे माझ्या लक्षात आलं.

मी एकटी नव्हते. बऱ्याच इतर मुलींकडूनही हीच तक्रार ऐकली. खरं सांगू खूप किळसवाणं वाटायचं. केवळ तो माझा बॉस आहे म्हणून हे मी खपवून घेत होते. अर्थात त्यानं ह्यापेक्षा काही आगळीक केली नाही. नाहीतर नसतं सहन केलं.

बसवराजबरोबर काम करता करता विन्फोची थोडीफार माहिती आणि पॉलिटिकल जडणघडण मात्र मला कळली. बऱ्याच वेळा त्याच्या सोबत मीटिंग्जना जायची वेळ यायची. त्याची सोबत कितीही त्रासदायक, तापदायक, कंटाळवाणी असली तरी कळत नकळत तो मला कंपनीचं पॉलिटिक्स समजावून सांगत होता. नो मॅन इज यूसलेस इन बिझनेस असं कुठेतरी वाचलेलं आहे. अतिशय समर्पक वाक्य आहे. कोण तुम्हाला काय देऊन जाईल हे सांगता येत नाही. तसंच आजचे शत्रू हे उद्याचे मित्र आणि आजचे मित्र हे उद्याचे शत्रू होऊ शकतात त्यामुळे प्रत्येकाशी सांभाळूनच वागावं लागतं.

माझं बसवराजबरोबर काम करणं असंच होतं. ऑपॉर्च्युनिस्ट. मला सोबत घेऊन फिरायला त्याला आवडायचं. मला त्याच्यासोबत जायला आवडलं नाही तरी हे जे ग्यान मला त्याच्याकडून मिळायचं त्यासाठी मी (खोटम खोटम) हसत हसत त्याच्याबरोबर जायचे. डोळा मारल्यानं काही वेळा कामं लवकर होतात, हा माझा अनुभव आहे. अर्थात शब्दशः नव्हे.

आमच्या कंपनीचं विन्फोमध्ये मर्ज होणं पूर्ण झालं होतं. कस्टमर रिलेशन्स हँड ओव्हर झाली होती. बसवराजला थोडा मस्का मारून मी तिथेच राहायचा प्रयत्न केला पण तो फळला नाही. मधले काही दिवस लायिंग लो गेले. पुढे काय चा प्रश्न आ वासून उभा होता. काकांकडे एकेक पायरी मी भराभर चढलेले होते, त्यामुळे अचानक आयुष्यातलं थ्रिल वगैरे निघून गेलं असं वाटायला लागलं. हाती कामाचा पुष्कळ वेळ होता. करण्यासारखं काही विशेष नव्हतं, ते सहा आठ महीने तसे वाईटंच गेले.

पण त्या काळात दोन चांगल्या गोष्टी घडल्या. मला डिलिव्हरी एफिशिएन्सीच्या एका टुकार इन हाउस प्रोजेक्टवर टाकलेलं होतं. मला पगार देत होते आणि काम काही नव्हतं म्हणून बहुदा असेल, कारण मी काकांकडे फक्त सेल्स सेल्स आणि सेल्सचंच काम करीत होते. विकलं की आमचं काम झालं. डिलिव्हरी वॉज नॉट माय हेडेक. आता ह्या प्रोजेक्टवर मी कशी आणि काय व्हॅल्यू ऍड करणार होते ते भगवंतालाच ठाऊक. पण मला तिथे टाकलं आणि मला तिथे पुन्हा एकदा श्रेया भेटली. तीच श्रेया जी मला अमेरिकेला भेटलेली होती. तेव्हा आम्ही काँपिटिटर्स होतो, पण तरीही तिची मला खूप मदत झाली होती. ती श्रेया.

माणसाचे ऋणानुबंध कसे असतात पहा. अमेरिकेत एकटी असताना तिचा केवढा आधार मला वाटला होता. का? कारण सांगता येत नाही. तिने माझ्यासाठी खूप काही केलं होतं असंही नाही. फक्त आपल्याशी बोलायला कुणीतरी आपल्यासारखं आहे ह्याचाच केवढा आधार वाटला होता मला. आणि आता, विन्फोमध्ये, माझी शीड फाटलेल्या जहाजासारखी अवस्था झालेली असताना, पुन्हा एकदा ती मला भेटली. श्रेया. काकांच्या अनुपस्थितीत माझ्या फ़्रेंड, फिलॉसॉफर आणि गाईड म्हणून श्रेयाच होती.

अतिशय हेवा वाटावं असं कॉंप्लेक्शन. डोळ्यावरचा अभ्यासून लुक देणार चष्मा. लांबसडक काळे केस आणि नेहमी भारतीय पोशाख घालणारी ही लखनवी सुंदरी, मुंबईच्या गर्दीत मला भेटली हे विधीलिखितंच. श्रेया नसती तर माझं काय झालं असतं कोण जाणे. आमच्या ह्या प्रोजेक्टच्या काळातच आम्हाला ते खाडीसमोरच्या कोपऱ्यावरच सीसीडी मिळालं. भंगारातली जहाजं, मॅंग्रोव्हज सगळं सगळं सगळं अगदी तसंच होतं. माझ्या अनेक प्रश्नांना तिनं उत्तरं दिली. माझे अनेक प्रश्न हे मुळात प्रश्नच नाहीत हेदेखील तिनं मला पटवून दिलं.

आणि दुसरी चांगली किंवा वाईट गोष्ट म्हणजे प्रीतम भेटला. प्रीतमविषयी नंतर कधीतरी.

- देवयानी

Wednesday, August 3, 2011

देवयानी (19)

विंफो हे एक वेगळंच जग होतं. आतापर्यंतची माझी कंपनी म्हणजे दादरची भाजी गल्ली असेल, तर विंफो म्हणजे अख्खी मुंबई होती. सगळंच निराळं आणि अजस्र होतं. शंभर लोकं असलेल्या कंपनीत आणि पन्नास हजार लोकं असलेल्या कंपनीत जो फरक असायला हवा तोच आमच्या कंपनीत आणि विंफोमध्ये होता. त्यांच्या पन्नास हजारात आमच्या शंभर लोकांचा पालापाचोळा होणं अगदी स्वाभाविक होतं. पण तरीही हार मानायची नव्हतीच.

आमचं ऑफिस बंद करण्यात येणार होतं आणि विंफोच्या अवाढाव्य ऑफिसमध्ये आम्हा सर्वांचं स्थलांतर होणार होतं. त्यामुळे मला आणि माझा एक कलीग, दोघांना पहिल्या दिवसापासूनंच थेट विंफोमध्ये बोलावलं होतं. खरंतर इथेच मला ते थोडं खटकलं. जुन्या कंपनीचे प्रतिनिधी म्हणून विंफोनं मला घेतलं होतं. जुन्या कंपनीचं ऑफिस मायग्रेट करणं, जुन्या बच्चे कंपनीला ( आमच्या स्टाफला आम्ही बच्चे कंपनी म्हणत असू, कारण सगळे खरंच बच्चे होते. अगदी मीसुद्धा) नव्या ऑफिसात स्थीर स्थावर करण्याचं काम खरंतर आम्हाला देणं आवश्यक होतं. पण त्याजागी दुसऱ्याच कुणाचीतरी नेमणूक झाली होती.

आम्ही दोघं थोडेसे दबकतंच ऑफिसात शिरलो. ह्युमन रिसोर्सेस मॅनेजरला जाऊन भेटलो. त्याच्यासाठी आम्ही म्हणजे दिवसाला जॉइन होणाऱ्या पन्नास लोकांपैकी एक होतो. त्यानं आम्हाला अजिबात भाव दिला नाही. थोड्या वेळाने आम्हाला भेटायला कुणीतरी बडा ऑफिसर येईल असं त्यानं सांगितलं. कोण येईल, कधी येईल हे सांगायची पद्धत विंफोमध्ये नव्हती बहुतेक.

असो, ते सगळे सोपस्कार पार पडल्यावर आम्हाला दोघांना एक रिकामा कोपरा देण्यात आला. आजू बाजूला बऱ्याच मोकळ्या जागा दिसत होत्या. बहुतेक आमची बच्चे कंपनी तिथे बसायची होती. हे सगळं होईपर्यंत लंच झाला. त्याला मी आणि मला तो एवढेच ओळखीचे होतो. त्यामुळे एकमेकांची साथ सोडता येत नव्हती. पुढे काय हे कुणीच आम्हाला अजून सांगितलं नव्हतं.

खरं तर थोडी मोकळीक मिळाल्यानं आम्हालाही बरं वाटलं. करण्यासारखं काहीच नव्हतं. समोरचा डेस्कटॉप चालू करण्यासाठी लॉगीन आयडी नव्हता. मग उगीचंच इथून तिथे फिरत राहिलो. कुठे काय काय आहे ते पाहून घेतलं. पण हे सगळं किती वेळ करणार ना? दुपारी तीन चार वाजले तशी मी परत ह्युमन रिसोर्सेस मॅनेजरला भेटायला गेले. म्हटलं आम्ही करायचं काय? त्यानं गडबडीनं दोन तीन फोन फिरवले. कुणाशीतरी कोणत्यातरी अगम्य भाषेत (बहुतेक तेलुगु) बोलून झाल्यावर त्याने आम्हाला परत जागेवर जायला सांगितलं.

मोठ्या आशेने आम्ही पुन्हा बंद काँप्युटरच्या स्क्रीनकडे पाहत बसलो. शेवटी एकदाचा एक ऑफिस बॉय आमची नावं शोधत आला. त्याच्या मागोमाग आम्ही दुसऱ्या एका मजल्यावर ज्याला भेटायचं त्याच्या ऑफिसच्या दिशेने निघालो. बाहेरच्या बाईनं आम्हाला बसायला सांगितलं. दारावर पाटी होती बसवराज पाठक. नाव तर जबरदस्त होतं, माणूसही जबरदस्त होता हे मग कळलं. दहा मिनिटं झाली, पंधरा मिनिटं झाली, अर्धा तास झाला, बसवराज आतंच बसलेला आणि आम्ही बाहेर बसलेलो. आता मात्र माझा पेशन्स कमी व्हायला लागला. मी पुन्हा पुन्हा बाहेरच्या बाईला बसवराजाला आमची आठवण करायची विनंती करत होते. ती गोड हसून सॉरी म्हणत होती आणि अणखी थोडाच वेळ अशी लटकी गळ घालीत होती.

मी तरी काय करणार होते? जे जे होईल ते ते पाहावे असं म्हणत वाट बघत बसले. शेवटी एकदाचा बसवराजाचा दरवाजा किलकिला झाला. आतून टक्कल पडलेला, उरलेल्या केसांना आणि मिशांना कलप लावलेला. अतिशय गॉडी टाय लावलेला एक नववृद्ध बाहेर आला. आम्ही लगेच उठून उभे राहिलो. आमच्याकडे पूर्ण दुर्लक्ष करून तो सेक्रेटरीकडे गेला. तिने बहुदा त्याला आमच्याबद्दल सांगितलं, त्यानं एकदा आमच्याकडे पाहिलं. आम्ही बहुदा कसनुसं हसलो. तो परत बाईशी बोलला आणि निघून गेला.

मी पुढे जाऊन बाईला विचारलं. ती पुन्हा हसून (? ) म्हणाली की सरांना अर्जंट मिटिंगला जावं लागलं, तुम्ही उद्या सकाळी पुन्हा या. ते लंचपर्यंत ऑफिसमध्ये आहेत. ते तुम्हाला भेटतील.

असा गेला माझा विंफोमधला पहिला दिवस.

तो बाय चान्स असा गेलेला नव्हता. तो तसा मुद्दाम घडवून आणला होता. आमच्या कंपनीत आमचा तोरा मोठा होता. आमच्या माना आणि नांग्या वेळीच मोडायचा हा प्रकार होता. तुम्ही किती क्षुल्लक आहात, यःकश्चित आहात, निरुपयोगी आहात हे आधी जाणवून द्यायचं, तुमच्या मनात एक इंफिरिऑरिटी कॉंप्लेक्स निर्माण करायचा आणि मग तुम्हाला थोडं बरं वागवायचं. म्हणजे तुम्हाला काय वाटतं? माझी लायकी नसूनही मला माझी कंपनॉ बरी वागवते. आमच्या बाबतीत विंफोचा हाच डाव होता.

मग अगदी आग्रह करकरून विंफोनं आम्हा दोघांना मागून का घेतलं होतं? माझीतर इथे येण्याचीही इच्छा नव्हती. मला काकांबरोबर काम करायचं होतं.

विंफोनं आमची कंपनी घेतली ह्याचं एकमेव कारण म्हणजे त्यांचा एक मोठा प्रॉस्पेक्ट आमचा कस्टमर होता. आमचा पोर्टफोलिओ मर्यादित होता. पण तो कस्टमर विंफोला मिळाला तर बरंच क्रॉस सेलिंग करणं शक्य होतं. हा त्यांचा फायदा होता. पण आम्हा दोघांपैकी एकाला समोरच्या एखाद्या कंपनीनं उचललं असतं तर कदाचित आमच्याबरोबर कस्टमरही जंप झाला असता. तो कस्टमर गेला तर विंफोच्या हाती धुपाटणंच लागलं असतं. म्हणून आम्हा दोघांना त्यांनी उचललं. चार सहा महिन्यात त्यांना नवी माणसं कस्टमरच्या समोर बसवायची होती. ते काम एकदा फत्ते झालं की मग आम्हाला कुठेही फेकून देता येणार होतं.

हे पॉलिटिक्स फक्त मोठ्या कंपन्यातंच शिकायला मिळतं. तुम्ही ते शिकता किंवा मागे राहता. माझ्या बाबतीत मागे राहण्याचीच शक्यता अधिक होती.

- देवयानी