बाप्पा आणि मी

ही गणेश चतुर्थी वेगळीच होती.

....गणेश चतुर्थीच्या आदला दिवस. संध्याकाळची धामधूम आहे. रस्त्यात गर्दी. दुकानं सजलेली. खरेदी चाललेली. आम्ही चौघं मादुस्करांच्या गणपतीच्या कारखान्याच्या समोर उभे आहोत. समोरच्या हातगाडीवर एक गणपतीची मोठी मूर्ती ठेवलेय. समोर काही वाद्य वाजतायत. आम्ही दुकानाच्या समोर उभे. मदुस्करांकडे कधीच बुकिंग करून ठेवलंय. गणपतीची मूर्ती बाबाच्या हातातल्या पाटावर बसते. बाबा पुढे आम्ही तिघं मागे. माझ्या हातात झांजा. बाबा ओरडतो गणपती बाप्पा मोरया....

....थर्माकोलचा ढीग समोर पडलाय. विन्या आमचा लीडर, कारण आईकडून चित्रकला त्याने उचललेय. त्याच्या मनात मखर केव्हाच तयार झालेलं. मी म्हणजे त्याची मदतनीस. हरकाम्या. अगदी जा आईकडून खळ घेऊन ये, ते कागदाची फुलं बनव, थर्माकोल काप, तो मखर जोडत असताना दोन्ही बाजूंनी ते धर, असली फुटकळ कामं करायला. आज त्याचा दिवस आहे, मग मी त्याला उलटून बोलणार तरी कशी? चाळीच्या अंगणात सगळी मुलं गणेशोत्सवाचं मखर बनवतायत. तिथलेही विनोबा हेच. मग मला कामाला लावून तो खाली जातो, त्यांना कामाला लावून वर येतो. मध्येच आई येऊन बघून जाते. तिच्यासमोर मात्र त्याचं काही चालत नाही. ती म्हणाली रंग बदल, आकार बदल काहीही बदल तरी तो मुकाट्याने ऐकतो. बाबा दारावरती माळ लावतोय. त्यातला कुठलासा दिवा लागत नाहीये. तो विन्याला पकडतो आणि बाहेर जाऊन दुसरा बल्ब घेऊन यायला सांगतो. माझं मखर कुठेतरी चुकतं. विन्या संधी मिळाल्यासरशी खेकसतो आणि बाहेर पडतो. गणपती परवावर आणि मखर जस्ट सुरू झालंय. मी पटकन शेजारी जाऊन तयारी बघून येते. त्यांचं मखर पूर्ण. मला टेन्शन....

....गणेश चतुर्थीची संध्याकाळ. मी स्कूटरवर. दुपारचं जेवण सुस्ती आणणारं. मोदकाची चव अजूनही जिभेवर. उकडीचे मोदक. आईने बनवलेले उत्तम, पण आजीच्या हाताची चव काही औरच. सहा साडेसहाला लोक यायला सुरुवात होते, त्याआधी मी आजीकडे पोचते. आजी वाट बघतेच आहे. पटकन समोर देवाला नमस्कार करते. आजीकडची मूर्ती आमच्यापेक्षा थोडी छोटी आहे. पण मादुस्करांचीच आहे. डोळे अगदी आमच्या बप्पांसारखेच आहेत. तेवढ्यात आजी आतून माझ्यासाठी केलेले मोदक गरम करून आणून देते. मामी आतून तूप घेऊन येते. मोदकाची शेंडी मी फोडते, आतमध्ये तूप पडतं. मोदक पोटात जातो. कितीही पोट भरलं असलं तरी आजीच्या मोदकाला मी नाही म्हणूच शकत नाही. मोदक संपतात न संपतात तर आजी निवगऱ्या घेऊन येते. गोड मोदक आणि तिखट निवगऱ्या ह्यांचं काँबिनेशन भलतंच सही.....

....गणपतीच्या दुसऱ्या दिवसाची सकाळ. तानपुरा सुरात लागलाय. तोडीचे आलाप असे काही जमून जातात की देवालाच माहीत. घरातलं ते वातावरण, धुपाचा वास, कापराचा वास, समोर बसलेली गणपतीची मूर्ती, सगळं सगळं खोल आतून कुठूनतरी सुरांची निर्मिती करतं. अगदी उचंबळून आल्यासारखे आलाप येतात. सरसरून ताना येतात आणि डोळे पाणावतात. साक्षात गुरुचं गाणं असं विद्येच्या देवतेच्या समोर ऐकणं ह्यापेक्षा सुंदर काय असू शकेल. खरंतर मीही गाणं म्हटलेलं असतं. पण ह्या अनुभवाची तुलना त्या अनुभवाशी होणंसुद्धा शक्य नसतं. मी फक्त स्तंभित होऊन अनुभवत राहते.....

.... गणेश चतुर्थीची सकाळ. बाबाने सोवळं नेसलेलं आईने सोवळ्याची साडी, नाकात नथ. मी आईचीच पण माझी आवडती साडी नेसलेली. नुकतीच पूजा होऊन गेलेली. अचानक खालून लेझिमचा आवाज येतो. मी पळत गॅलेरीत जाते. चाळीचा गणपती गेटपाशी पोचलेला. त्याच्यापुढे तीसेक मुलं मुली लेझीम खेळत. बाळ काकांच्या गाडीवर पुढे दोघंजणं बसलेले आणि त्यांच्या मध्ये गणपती. गणपती समोर दोन दोनच्या पंधरा जोड्या. सगळ्यात पुढे दोन्ही लाईनींच्या मध्ये, श्रीपाद शिटी वाजवत ताल देताना. आणि त्याच्याही पुढे अण्णा आणि राजा. अण्णांच्या हातात मोठा डफ आणि राजादादाच्या हातात तो वाजवायच्या काड्या. गाडीच्या मागेच लेझीम न खेळणारी इतर लोकं चालत येताना. त्यात एक अनोळखी पण ओळखीचा चेहरा. कुणाचातरी कुणीतरी. कधीतरी चाळीत येणारा. लंबा चौडा, गोरापान. शोभणारा कुर्ता पायजमा, धारदार नाक आणि मध्येच गॅलेरीकडे चोरून वळणारी नजर...

... आम्ही सगळे गाडीतून उतरतो. गाडी मी चालवतेय कारण बाप्पा बाबाच्या हातात. मामा आमची वाट बघत गॅलेरीत उभा. आम्हाला बघताच, तो आत जातो, त्यांच्या बाप्पाला उचलतो आणि घराबाहेर पडतो. आमचे गणपती एकत्रच जातात. दीड दिवसाच्या गणपतींची तुरळक गर्दी असते. पुढल्या वर्षी लवकर या. मोरया मोरया. भजनं म्हटली जातात, टाळ वाजत राहता. पावलं चालत राहतात. चौपाटीचा फिरत्या पायऱ्यांचा ब्रिज दिसला की पोटात कालवाकालव होते. तसेच आम्ही चौपाटीला पोचतो. दोन्ही बाप्पांना वाळूवर ठेवलं जातं. समोर एक खड्डा खणून त्यात कापूर घातला जातो. शेवटची आरती होते. प्रसाद वाटला जातो. मग गंभीर आवाजात बाबा देवाला पुन्हा लवकर यायचं आमंत्रण देतो. सगळं जग विसरायला होतं आणि गळ्यात एक आवंढा दाटून येतो. गणपती विसर्जन करून देणारी पोरं पुढे होतात. घासाघीस करायला लागतात. बाबा आणि मामा गणपती घेऊन समुद्राकडे निघतात. आतापर्यंत जातात. लांबवर मूर्ती दोनदा पाण्यात बुडवून बाहेर काढतात, तिसऱ्या वेळी नुसताच पाट बाहेर येतो. पाण्यात बुडी मारून बाबा गणपतीची म्हणून खालची वाळू उचलतो. पाटावर ठेवून परत येतो. तो पाट बघवत नाही. दर वर्षी गणपती जाताना असंच होतं. सगळ्यांच्याच डोळ्यांच्या कडा पाणावतात. ती संध्याकाळ एकदम भकास होऊन जाते....

पुन्हा पुन्हा ही चित्र डोळ्यासमोर येत राहतायत. माझ्या उण्या पुऱ्या पंचवीस वर्षाच्या आयुष्यात एकदाही गणपती हुकला नाही. पण ह्यावर्षी मी घरी नाही. घाबरत घाबरतंच माझ्याबरोबर आणलेली बाप्पांची छोटी मूर्ती आहे. तिची पूजा केली. बाहेर रमादान म्हणून उपास चाललेले. ऑफिस होतंच. मोदक काय, काहीही खायचं असेल तरी क्लायंटने उपकार म्हणून दिलेल्या एका खोलीत जाऊन खायचं. तीन दिवस मन सैरभैर झालं. पण सांगायचं कुणाला? बाप्पाच्या मूर्तीलाच ना?

खरंच ही गणेश चतुर्थी वेगळीच होती.

- संवादिनी