Thursday, May 5, 2011

देवयानी (9)

आता थोडंसं आणखी मागे जाते. लिहिण्याचा क्रम ठरवून लिहिलं असतं तर फार बरं झालं असतं, पण मध्येच मला वाटायला लागलं की फक्त प्रोफेशनल लाइफ आणि प्रॉब्लेम्सबद्दल लिहिताना, थोडं पर्सनल लिहिणं आवश्यक आहे. अगदी खूप जुनं नाही लिहिणार, म्हणजे शाळा वगैरे. पण कॉलेजचा मात्र आधी उल्लेख केल्याप्रमाणे माझ्या आयुष्यावर खूप मोठा पगडा आहे.

तसा माझ्यावर बऱ्याच लोकांचा पगडा आहे. किंबहुना माझं व्यक्तिमत्व असंच आहे की मी सहज कुणाच्याही भजनी लागते. जे दिसतं तेच खरं असतं अशी स्वतःची समजूत करून देण्याचा भाबडेपणा माझ्यात आहे. पण ह्याच भाबडेपणामुळे अनेकदा हात पोळले गेले. एकदा जीभ पोळली की माणूस ताकसुद्धा फुंकून पितो ह्या न्यायाने मग सगळंच खोटं वाटायला लागतं. जे खरं आहे त्याच्यावरही संशय घेतला जातो.

पण अगदी कॉलेजच्या आधी म्हणजे खूप लहान असताना, अगदी बाळ असतानासुद्धा, कुणी माझ्यावर खूप चांगले संस्कार केले असतील तर ते माझ्या आजोबांनी. आजोबा माझे प्रचंड हुषार होते, वाचनाचं त्यांना प्रचंड वेड. त्यांची पुस्तकं अजूनही कधी घरी गेले तर मी उघडून बसते. फार नव्हती, पण जी होती ती फार छान छान होती. थोडक्या पैशावर संसार चालवायचे त्यांचे दिवस, त्यात पुस्तकासारख्या चैनीसाठी पैसा आणायचा कुठून?

त्यांनी अगदी बाराखडीपासून मला शिकवलं. आकडे शिकवले. त्याचा पुढे काय उपयोग झाला किंवा झाला नाही मला माहिती नाही, पण ह्या सगळ्यामुळे आजोबा माझे डियर फ्रेंड झाले. खरंतर आजोबांचा धाक प्रचंड होता. माझे बाबापण त्यांना घाबरत, पण मला मात्र ते कधी ओरडले नाहीत. अर्थात त्यांच्या नजरेतंच जरब होती, त्यामुळे त्यांना ओरडण्याची वेळ फार वेळा मी येऊ दिली नाही. आजोबा गेले तो दिवस मला अंधूक आठवतो. ते परतंच येणार नाहीत हे शक्यच नाही असं मी माझ्या मैत्रिणीला सांगितलेलंही आठवतं. मोठ्यांच्या जगातले नियम छोट्यांना कुठे लागू पडतात? अगदी मध्ये संदीप खरेची कविता ऐकली, मी पप्पाचा ढापून फोन, त्यात तो मुलगा नाही का बाप्पाला सांगतो, आमच्या अप्पांना परत धाडून दे, नाहीतर फोन जोडून दे. तेव्हासुद्धा अजोबांची खूप आठवण आली.

आईचं आणि माझं कधीच विशेष पटलं नाही. ती वाईट आहे असं नाही, पण नाही आमचं विशेष जमलं. प्रत्येक गोष्टीत तिचं मत माझ्यावर लादायची तिला सवय आहे. अगदी लहानपणापासून. आणि गंमत अशी व्हायची की मला जे हवं असतं ते नेमकं तिला मी करावं असं वाटत नसतं. काही अपवाद सोडले तर असं नेहमीच होत आलेलं आहे, त्यामुळे नकळतंच तिच्या मनात माझ्याविषयी आणि माझ्या मनात तिच्याविषयी एक आढी निर्माण झालेली आहे. आम्ही दोघी एकमेकांशी बोलतो. एकत्र राहतो म्हणजे एकमेकांना टाळणं शक्य नसतंच, पण ती फक्त एक ऍडजस्टमेंट आहे असं मला आणि बहुतेक तिलाही वाटत असावं. नवरा बायकोतल्या ऍडजस्टमेंटबद्दल आपण वाचतो, किंवा सासू सुनेबद्दल वाचतो. पण तसंच काही आई आणि मुलीतही असू शकतं? अजूनही कधी कधी आमचं भांडण होतं. दोघीही आम्ही अगदी तावा तावानं भांडतो, मग शोवटी तिला नाही तर मला आवरत नाही आणि रडू फुटतं, मग भांडण थांबतं.

आहे इथे रंगेल कोणी पत्ता असा पत्त्यातला, आहे जरी पत्त्यातला तो नाही तसा पत्त्यातला. भाऊसाहेब पाटणकरांचा हा शेर माझ्या वडिलांना चपखल बसतो. आहे जरी पत्त्यातला नाही तरी पत्त्यातला. संसार केला, पण संसारात कधीही त्यांना आनंद मिळाला नाही. समाजसेवा हा त्यांचा छंद होता. त्यापायी त्यांनी खूप वेळ आणि पैसा आयुष्यात खर्च केला. मला काही कमी पडू दिलं असं मुळीच नाही, पण पाटी, पुस्तक, बरे कपडे ह्यापुढे मुलांची काही भावनीक गरज असते. त्यात आईचं आणि माझं कधीच चांगलं नव्हतं, बरं मला दुसरं भावंड नाही, सहाजिकंच माझा ओढा बाबांकडे अधिक होता. पण मला म्हणावा तसा प्रतिसाद कधीच मिळाला नाही. त्यांच्या मिटिंगा, त्यांचे दौरे चालू असत. त्यासाठी त्यांनी अनेकदा कामवरून सुट्टी घेतली असेल. पण मला कुठे फिरायला घेऊन गेलेत असं कधी झालं नाही. पुढे पुढे तर ते संन्यास घेतल्यासारखेच वागायला लागले. माझ्या आयुष्यात उलथापालथी झाल्या, पण टोचून बोलण्याशिवाय त्यांनी दुसरं काहीही केलं नाही. कधी मायेनं पाठीवर हात फिरवून दोन शब्द बोलले असतील? कधी आम्ही तिघांनी घरात मस्त गप्पा मारल्या असतील? एकत्र कधी फिरायला गेलो असू? असं कधी झालंच नाही.

शाळेत असताना मी कुढत बसायचे. एखाद्या मैत्रिणीने वाढदिवासाला घरी बोलावलं, तर तिच्या बाजूला केक कापताना तिचे आई बाबा आनंदाने उभे असलेले पाहून मला हेवा वाटायचा. माझ्या वाढदिवसाला, रव्याचा केक घरी व्हायचा. तो बाहेरून आणलेल्या केकसारखा कधीच लागत नसे. पैसे नव्हते असं नाही, पण मुलीचा आनंद ही जगातली सर्वात शुल्लक गोष्ट असल्यासारखे माझे वडील वागत.

खरंतर मुळात मी खूप संवेदनाशील आहे. पण ह्या सर्व गोष्टींनी मला एकदम बोथट बनवलं. एनजीओ, त्यात काम करणारे लोकं हे विलक्षण दांभिक असतात असं मला आजही वाटतं. लोकांच्या मुलांना सांभाळत फिरता ना तुम्ही? मग स्वतःच्या मुलांनाही तो आनंद द्या ना कधीतरी? असो, सगळे लोक असे नसतील, पण आपली मतं आपण जे अनुभवलं त्यावरूनंच होतात ना?

शाळेत असेपर्यंत मला जवळच्या अशा मैत्रिणी नव्हत्या. ज्या होत्या त्या काळाच्या ओघात दूर गेल्या, कधी भेटल्या तर हाय हॅलोच्या पुढे बोलायचं काय हा प्रश्न पडतो. त्यांची आयुष्यही खूप वेगळी आहेत. नवरा, मुलं आणि नोकरी ह्याच्या व्यापात त्या अडकलेल्या. शाळेत असेपर्यंत मी एकलकोंडीच होते. पुस्तकं, अभ्यास ह्याचाच मला नाद होता. भला मोठा चस्मा होता. मोठमोठाली वयाला न झेपणारी पुस्तकं वाचण्यात माझ्या आयुष्याचं सार्थक होतं. नशीबानं देवानं बरा मेंदू दिलेला. पुस्तकात वाचलेलं पाठ करून परीक्षेत लिहिता येत होतं. त्यामुळे मार्क्स चांगले मिळत होते. माणसाच्या फक्त स्मरणशक्तीचा विकास करणारी आपली शिक्षणपद्धती आहे. इतका lopsided growth झालेली मुलगी प्रचंड मार्क्स मिळवून दहावी पास होते, हेच कदाचित आपल्या शिक्षणपद्धतीचं अपयश आहे.

खरं हे सगळं लिहायचं नव्हतं. आपल्याच लोकांविषयी आपण इतकी टिका करणं चांगलं नाही, कल्पना आहे, पण ह्या गोष्टी लिहिल्याशिवाय मी आज आहे ती का झाले ह्याचं उत्तर मला स्वतःलाच मिळणार नाही म्हणून लिहिलं गेलं.

अशा पार्श्वभूमीची मी मुंबईतल्या एका अव्वल कॉलेजमध्ये सायन्सला ऍडमिशन घेतली. पुस्तकं वाचायचा, पाठ करायचा आणि पाठ केलेलं लिहायचा सराव होताच, त्यामुळे तीच modus operandi वापरून इथेही आपण so called यशस्वी होऊ असा मला अत्मविश्वास होता, पण व्हायचं वेगळंच होतं.

- देवयानी (9)

3 comments:

प्राजकताची फुले............ said...

khoop aavaDala Devayaanee , khoop wegale vichar ahet tujhe !!

ajoon vachayachi utsukata ahe !!

Anand Kale said...

te mhanatat na ki pratyekala dusryachya ayushyat dokavayat khup intrest asato tasa kahi sa...

Anubhav jari vaiit asala tari tyatunahi manus ghadatoch...

Khup utsuktata lagaliy...
Pudhachya bhagachya pratikshet...

Anonymous said...

interesting ahe sagla! Fakta ekach. He sagla jar khara asel tar aaila samjavun ghe itkach sangtey. Teenage years madhe mazhe mazjya aaishi khoop vaad hot ase. Tevha aai mhane "tu aai zhalis ki ma kalel tula". He tuzha vachun samzha histroy repeats ani mazha mazhya mulishi patla nahi pudhe jaun ha vichar karunch mala disturb vayla hota. Aso tuzhya aai la "Happy Mother's Day!!!