सिंदबाद, द्रौपदी आणि तिठा

काम नसण्याचा प्रचंड कंटाळा कधी तुम्हाला आलाय? मला सध्या भयंकर कंटाळा येतोय, काहीच करायला नसण्याचा. तसा म्हणायला माझा दिवस इथे साडेचारच्या ठोक्याला सुरू होतो. पहाटेच्या साडेचारच्याच. बरोबर साडेचाराला "थोडी सागर निळाई, थोडे शंख नि शिंपले, कधी चांदणे टिपूर तुझ्या डोळ्यात वाचले" चा गजर सुरू होतो. हे गाणं साधारण दोन ते तीन वेळा ऐकल्यावर मी उठते आणि जो काही वेळ उरला असेल त्या वेळात तयार होऊन आमची स्कूल बस पकडायला धावते. स्कूल बस म्हणजे आम्हाला ऑफिसला नेण्यासाठी कंपनीने दिलेली व्हॅन.

मी इथे फक्त एक महिना आहे. दोन आठवडे झालेत आणि दोन आठवडे अजून आहेत. मला स्टॉप गॅप म्हणून इथे पाठवलं असल्याने मला कुणी काही काम दिलेलंच नाही. मग माझं काम म्हणजे मदतनिसाचं. कुणाला काही मदत हवी असेल तर ती करायची. नको असेल तर लोकसत्ता, म. टा., जीटॉक ह्यांच्या साहाय्याने वेळ काढायचा. पण हे सगळं चालतं साधारण दहा वाजेपर्यंत. साडेदहाला ट्रेनिंग सुरू होतं. आणि माझं सो कॉल्ड कामही.

तुम्ही टी. व्ही वरचे गेम शोज बघत असाल तर तुम्हाला माझा रोल साधारण लक्षात येईल. त्यांनी नाव दिलंय असिस्टंट ट्रेनर. पण जसं टी. व्ही. वर गेम शोजमध्ये मार्क सांगायला, उगाचच हसायला आणि नुसतंच इथे तिथे मिरवायला एक सुंदरी ठेवलेली असते, तसंच काहीसं माझं काम (सुंदर वगैरे नसूनही). म्हणजे असिस्टंट असल्याने मेन ट्रेनर ट्रेनिंग देतो. (मुळात मला येतंय कुठे काही दुसऱ्याला शिकवायला? ). माझं काम ट्रेनिंग मटेरिअल वाटणं, एक्सरसाइज शीटस वाटणं आणि इन जनरल अडल्या नडलेल्याला मदत करणं. तेही सगळं ठीक आहे. पण खरी गोची तर पुढे आहे.

ट्रेनर म्हणून मला स्टेजवर बसायला लागतं. पहिला अर्धा पाऊण तास लोकं लक्ष देऊन ट्रेनिंग घेतात. मग इथे तिथे बघायला लागतात. जांभया देतात. लोकांना जांभया देताना बघून मलाही भरपूर जांभया येतात. पण इतक्या लोकांसमोर आपल्याच कंपनीच्या ट्रेनरच्या ट्रेनिंगमध्ये जांभया तरी कशा देणार?

माझंही ट्रेनिंगमधलं लक्ष उडतं आणि विचारांचं चक्र सुरू होतं. काय म्हणून मी इथे आहे? हेडकाउंड? कंपनीला एका माणसाला असिस्टंट म्हणून बसवलं की पैसे मिळतात म्हणून? इथपासून ते समोर बसलेल्या एखाद्या अरबाने पांढऱ्या च्या ऐवजी पिंक झगा घातला आणि डोक्याला फ्लोरोसंट रिंग घातली तर तो कसा दिसेल इथपर्यंत.

मध्ये एक लंचचा म्हणून ब्रेक असतो. म्हणजे अनॉफिशिअल. रमादान मध्ये इथे बोलायलाही तोंड उघडताना भीती वाटते, खाण्याचं सोडाच. एक पँट्री आम्हा काफरांसाठी उघडी ठेवलेली असते. तिच्यात सगळ्यांनी कोंडून घ्यायचं. दरवाजा घट्ट लावायचा आणि आपापले डबे काढायचे. सख्त ताकीद अशी की जेवणाचा वास येईल असं काहीही आणायचं नाही. म्हणजे पाव आणि त्यात जे जे काही घालता येईल ते. मी भारतातून आणलेले बेसनाचे लाडू अजून संपले नाहीयेत. मी रोज लंचला एक लाडू, एक फळ आणि मेथीचे ठेपले खातेय. मला सॅड्विच खाऊन भयंकर वीट आलाय.

यथावकाश आमचं काम संपतं. साधारण साडेतिनाला आमची स्कूलबस परत येते. घरी नेऊन सोडते. मग संध्याकाळी आम्ही कॉर्निशला फिरायला जातो. कॉर्निश म्हणजे इथला मरीन ड्राइव्ह. मस्त वाटतं. संध्याकाळ झाली की थोडा गारठा पण वाटतो. पण अंधार पडायच्या आत आम्ही घरी येतो. मग तिथे खूपच गर्दी वाढते. म्हणजे उपास सुटल्यावर. घरी आलो की जेवण. ते झालं की मात्र मी माझ्या खोलीत पळते.

घरी फोन करते. बाबा असतोच. कधी विन्या असतो. आईला सध्या खूप काम आहे तिला रोज उशीर होतोय. उशीरा फोन केला तरी ती कधी कधी भेटत नाही. बाबा मला दिवसभरात घडलेलं सगळं सगळं सांगतो. मग मीही सांगत राहते ट्रेनिंगच्या गमती जमती. रमादान ची गंमत. आमच्या बिल्डिंगमध्ये इफ्तार होता त्याला गेलेले त्याची मजा सांगितली. सगळं झाडून खाल्लं. खाल्ल्यावर विचारायचा प्राणी कोणता होता म्हणून. बाबाला सगळं सांगते पण आईला नाही सांगत. तिला उगाच चिंता लागून राहणार मुलीचा धर्म बुडाला म्हणून.

घरचा फोन झाला की त्याला मिस्ड कॉल द्यायचा. मग तो फोन करतो. तो खास उशीरापर्यंत ऑफिसमध्ये थांबतो, कारण फोन फुकट. मग मी आणि तो खूप वेळ बोलत राहतो. बाबाला ऐकवलेली टेप पुन्हा त्याला पूर्ण ऐकायला लागते. तो ऐकायला वाघ आहे. मी कितीही बडबड केली तरी त्याला अजिबात कंटाळा येत नाही. तो फार बोलत नाही. पण नेमकं बोलतो. विचार करायला लावणारं बोलतो. कधी मला गाणं म्हणायचा आग्रह करतो. मीही जास्त आढेवेढे न घेता एखादं छानसं गाणं म्हणते. मग मी त्याला गाणं म्हणण्याचा आग्रह करते आणि तो ऐकतोही. हम दिल दे चुके सनम मधल्या वनराज सारखं थेट. पण मला आवडतं त्याचं गाणं. निदान म्हणतो तरी.

रोज रात्री आयुष्य असं तिठ्यावर येऊन थांबतं. आपण सगळेच असतो कधी ना कधी एखाद्या तिठ्यावर उभे? दोन वाटा समोर दिसत असतात आणि दोन्हीही आकर्षक, हव्या हव्याश्या वाटणाऱ्या. एक वाट सिंदबादची असते. धाडसाने भरलेली, जग दाखवणारी, आव्हानात्मक, स्व जोपासणारी आणि दुसरी वाट असते स्वार्पणाची, स्व विसरायला लावणारी, द्रौपदीची, सीतेची, समर्पणाची. स्व जोपासणं ही जशी माझी गरज आहे तशीच विरघळून जाणं हीदेखील माझी गरज आहे. विचारात झोप विस्कटून जाते आणि पुन्हा "थोडी सागर निळाई" सुरू होते.

मग मी पुन्हा घाईने उठते. उठताना फक्त मनाला एकंच समजावते.

विसरून जाऊ सारे क्षणभर, जरा विसावू ह्या वळणावर, ह्या वळणावर..

- संवादिनी